Xuôi theo quốc lộ 60 hướng đi Trà Vinh đến ngã ba chợ Thom, rẻ vào khoảng chừng 500m, du khách sẽ đến với làng nghề sản xuất chỉ xơ dừa An Thạnh thuộc huyện Mỏ Cày Nam cách thành phố Bến Tre hơn 20km, người ta gọi làng nghề này với cái tên gọi thân thương là làng nghề "chỉ vàng". Có thể nói, làng nghề chỉ xơ dừa An Thạnh là làng "làm giàu". Có dịp đến với làng nghề này du khách mới cảm nhận được sự nhộn nhịp và sôi động, hầu như làng nghề chỉ xơ dừa An Thạnh hoạt động quanh năm không ngừng nghỉ.
Theo chân đoàn làm phim phóng sự của Đài truyền hình Việt Nam (VTV3) của hành trình khám phá du lịch "Bên dòng Hàm Luông" tôi mới có dịp về với làng nghề chỉ xơ dừa An Thạnh. Ấn tượng đầu tiên là sự hiếu khách, nhiệt tình và cái chân chất của người dân nơi làng nghề. Chuyến hành trình khám phá làng nghề bắt đầu, đoàn chúng tôi thuê một chiếc tàu du lịch của công ty du lịch Nam Bộ chạy trên dòng sông Thom thơ mộng mang nặng phù sa của tình đất và tình người nơi quê hương xứ dừa, như là một nhân chứng cho sự thăng trầm và phát triển của những con người cần mẫn bao năm gắn bó suốt đời nơi làng nghề này. Ấn tượng đầu tiên đập vào mắt chúng tôi là san sát hai bên vàm sông Thom là các cơ sở lột dừa lúc nào cũng đầy ắp tiếng cười của những người thợ chuyên lột dừa. Từng ghe chở dừa đầy ắp đã cặp bến, không khí bắt đầu hối hả, người chuyền, người đếm, chỉ không đầy 2 giờ một ghe đầy ắp dừa đã chuyển hết số dừa lên bờ, và những người thợ lột dừa luôn trong tư thế sẵn sàng cho công việc của mình. Ở đây, một điều đặc biệt là nghề lột dừa ở làng nghề chỉ xơ dừa quy tụ rất nhiều chị em phụ nữ.
Ảnh 1 : Ghe dừa cập bến
Qua tìm hiểu, đây là làng nghề mới phát triển sau này và có vệ tinh nằm rải rác trên địa bàn tỉnh, đặc biệt là những vùng có trồng nhiều dừa. Nhưng chủ yếu vẫn là ở xã An Thạnh- Mỏ Cày Nam. Làng nghề chỉ sơ dừa An Thạnh nằm bên dòng sông Thơm, nên có nhiều điều kiện thuận lợi để vận chuyển dừa bằng đường thủy. Người dân Bến Tre từ lâu đã biết sử dụng, sáng tạo các chế phẩm từ cây dừa như: thân dừa, gáo dừa, lá dừa,…. phục vụ vào các nghề thủ công truyền thống, đến xây dựng nhà ở, ẩm thực, các sản phẩm công nghiệp từ cây dừa. Dừa được biến hóa ra nhiều sản phẩm rất phong phú và đa dạng. Nhưng đặc biệt, tại làng nghề chỉ sơ dừa An Thạnh là sản xuất ra những sản phẩm từ xơ dừa se lại thành chỉ để xuất khẩu sang các nước. Chỉ xơ dừa có nhiều loại khác nhau như chỉ nệm, chỉ xơ cứng, thảm dệt, chiếu thảm, thảm trải sàn,…Hiện nay các sản phẩm này được xuất thường xuyên sang các nước Hàn Quốc, Ấn Độ, Malaysia, Trung Quốc,…
Dù giá dừa trái hiện nay có sụt giảm, nhưng các cơ sở sản xuất chỉ xơ dừa nằm dọc theo sông Thom vẫn nhộn nhịp và ngày càng phát triển, góp phần giải quyết việc làm hơn 3.000 lao động, tạo ra giá trị sản xuất chiếm hơn 40% kim ngạch xuất khẩu chung của tỉnh. Đến với làng nghề chỉ vàng An Thạnh, trên tàu du lịch chúng tôi bắt gặp hình ảnh những cơ sở lột dừa và thu mua dừa trái, phơi chỉ xơ dừa, nằm trải dài và nối liền suốt con sông Thom, từng ghe chở đầy dừa ghé vào các cơ sở lột dừa và từng trái dừa sẽ được chuyển lên bờ, mỗi cơ sở có trên 20 nhân công lột dừa, đặc biệt là nhân công nữ, nhìn những đôi bàn tay thoăn thoắt lột từng trái dừa một cách thuần thục và lành nghề thì tôi mới thật sự thán phục, bắt chuyện với chị Hồng Cúc một nhân công lột dừa ở An Thạnh- Mỏ Cày Nam, chị cho biết: "Công việc của chị bắt đầu lúc 2h giờ sáng hôm trước đến trưa 12h hôm sau mới hoàn thành, trung bình mỗi ngày làm việc như vậy chị lột được khoảng 1.800 trái dừa, thu nhập khoảng 300-400 ngàn, công việc đòi hỏi phải vất vả và tốn rất nhiều sức nhưng chị cho biết, công việc này đã gắn bó với chị hơn mười mấy năm nay rồi, nên cái nghiệp là vậy".
Ảnh 2 : Công nhân đang tách vỏ dừa
Tò mò và muốn tìm hiểu về cách lột dừa chị Hồng Cúc chỉ cho tôi dụng cụ tách vỏ dừa là một loại dao sắt, cứng được dựng cố định vào một cái trụ vững vàng. Từng trái dừa được những đôi bàn tay nhanh nhẹn và thành thạo của chị tách ra một cách dễ dàng. Chị Cúc cho biết, lột vỏ 200 trái dừa được 40 ngàn, bình quân mỗi người lột khoảng 1500- 1.800 trái/ngày, thu nhập khoảng từ 300-400 ngàn. Tuy tiền công một ngày có hơn cao so với người lao động nông thôn, nhưng không phải ngày nào cũng có, khi nào có dừa thì chủ cơ sở mới gọi mình đến làm nên những ngày không lột dừa thì chị làm công việc khác để kiếm tiền trang trải cuộc sống hàng ngày, chị Cúc bộc bạch.
Đến với làng nghề chỉ xơ dừa, đoàn làm phim chúng tôi tiếp tục ghi hình cảnh phơi chỉ xơ dừa, trong cái nắng gay gắt 11 giờ trưa, xa xa vẫn thấp thoáng bóng những người phơi thảm chỉ xơ dừa đang cào cào, quét quét, nhanh tay cho kịp khô. Đi dọc ra bến sông Thơm vào lúc nước triều lên, cặp hai bên bờ sông thuộc xã An Thạnh luôn luôn tấp nập, nhộn nhịp những chiếc ghe chở trái dừa, vỏ dừa từ các tỉnh lận cận đến không khác gì một chợ nổi mua bán dừa trên sông. Những chiếc tàu chở dừa xuôi ngược khắp nơi trong tỉnh và các tỉnh lân cận như Tiền Giang, Trà Vinh, Vĩnh Long, Sóc Trăng,… cùng nhau thu mua trái dừa, vỏ dừa chở về làng nghề cung cấp nguyên liệu cho các cơ sở sản xuất chỉ xơ dừa.
Tìm hiểu về về nghề phơi chỉ dừa, chúng tôi có dịp phỏng vấn anh Đào Thanh Ngọc- Quản lý cơ sở lột dừa Hai Tiến, anh chia sẻ: "Sau khi lột vỏ dừa xong, sẽ có một nhóm cho vỏ dừa vào máy tập thể, lấy chỉ xơ dừa. Nhóm người này làm việc vào buổi tối, bởi hầu hết các cơ sở sản xuất chỉ xơ dừa đã chuyển từ dùng máy dầu sang dùng máy điện để đập vỏ dừa. Ngược lại, những người phơi chỉ xơ dừa thì làm việc ban ngày vì khi trời nắng tốt thì việc phơi chỉ xơ dừa mới thuận lợi. Vào mùa mưa, bà con phơi chỉ rất vất vả vì ẩm ướt, thời tiết không được thuận lợi nên phơi chỉ lâu khô. Một sân phơi thường từ 3-4 người, nắng tốt chỉ phơi trong ngày, mỗi "thiên" người lao động được nhận tiền công hơn 200.000 đồng".
Ảnh 3: Vỏ dừa cho vào máy để lấy chỉ xơ dừa
Ở làng nghề chỉ xơ dừa An Thạnh cũng có các vệ tinh lân cận làm theo các công đoạn, có hộ mua dừa trái về tách phần vỏ bán cho cơ sở sản xuất chỉ xơ dừa, còn lại phân loại: dừa loại lớn bán cho các tàu lớn chở đi TPHCM, loại nhỏ hơn tách lấy cơm bán cho doanh nghiệp sản xuất cơm dừa nạo sấy, gáo dừa bán cho doanh nghiệp sản xuất than tiêu kết, cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ dừa, nước dừa bán cho cơ sở sản xuất thạch dừa. Đến với xã An Thạnh, chúng tôi không khỏi ngạc nhiên khi thấy nhà nhà, người người đều làm chỉ xơ dừa. Theo lời người dân xung quanh, nhờ làng nghề này mà cuộc sống của nhiều người dân ở đây khá hơn, nhiều hộ gia đình trở nên giàu có và ngày càng có nhiều cơ sở sản xuất chỉ xơ dừa mọc lên.
Đồng hành cùng đoàn phim chúng tôi ghi phóng sự về làng nghề chỉ xơ dừa ven sông chị Trần Thị Minh Chiến– Phó Chủ tịch UBND xã An Thạnh cho biết: "Nghề làm chỉ xơ dừa có từ rất lâu, người dân ở đây thu nhập chủ yếu từ nghề chỉ xơ dừa bên cạnh đó còn chăn nuôi heo, bò và kinh tế nông nghiệp tạo nguồn thu nhập ổn định, nâng cao chất lượng cuộc sống, nghề chỉ xơ dừa đã góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân ở làng nghề này, góp phần trong công cuộc xây dựng nông thôn mới ở địa phương".
Đến nay, làng nghề xã An Thạnh có trên 90 cơ sở sản xuất chỉ xơ dừa lớn, nhỏ nằm rải rác các ấp trong xã. Được biết, mỗi ngày, một cơ sở bình quân sản xuất hơn 10 tấn chỉ khô và từ 3-4 tấn chỉ ướt. Những cơ sở lớn có trên 25 công nhân có thể sản xuất từ 20-25 tấn chỉ. Nghề chỉ xơ dừa không chỉ mang thu nhập cao cho chủ cơ sở mà còn cho cả người lao động, bởi nhu cầu xuất khẩu về mặt hàng này ngày càng nhiều, nhờ có nghề chỉ xơ dừa mà người dân ở làng nghề này có thêm thu nhập để trang trải cuộc sống gia đình và có thể lo cho con cái học hành, nâng cao trình độ dân trí cho địa phương. Ngoài làm chỉ xơ dừa, lao động ở đây còn tăng thu nhập nhờ lột dừa khô, vận chuyển dừa, đập vỏ dừa , phơi chỉ xơ dừa… Trò chuyện với anh Nguyễn Tấn Quốc, công nhân sản xuất chỉ xơ dừa An Thạnh bộc bạch: " Lúc trước cuộc sống gia đình gặp nhiều khó khăn, từ khi gắn bó với nghề chỉ xơ dừa cuộc sống gia đình khá hơn rất nhiều, cuộc sống của hai vợ chồng ngày càng được ổn định, lo cho con được đi học, tích góp được một ít vốn mua được hai con heo chăn nuôi thêm để phát triển kinh tế". Nhìn chung, làng nghề chỉ xơ dừa An Thạnh không chỉ tạo thu nhập và việc làm ổn định cho người lao động địa phương mà còn mang lại giá trị kinh tế cao, góp phần nâng cao sự phát triển kinh tế- xã hội xã nhà.
Ảnh 4: Chỉ xơ dừa đã được phơi khô và cột chặt
Với đặc tính là nghề nhàn rỗi nhưng thu nhập khá, nên nghề làm chỉ xơ dừa đang thu hút rất nhiều lao động nông thôn tham gia và nhiều gia đình đã vươn lên khá giả. Dọc hai bên sông Vàm Thom bây giờ, nhiều ngôi nhà khang trang mọc lên, những mái ngói đỏ ẩn hiện trong những rừng dừa xanh mướt và trĩu quả, cầu đường cũng được bê tông hóa đến tận xóm ấp. Giữa nhịp sống hiện đại, nhưng sự cần mẫn của những con người chân chất, nghĩa tình, vẫn đang gắn chặt với nghề chỉ xơ dừa như quê hương xứ sở.
Hoàng Việt