Đập tạm ngăn mặn ở huyện Chợ Lách tỉnh Bến Tre năm 2020
Trong những năm qua, tỉnh Bến Tre đã được sự quan tâm, hỗ trợ của Chính phủ, các Bộ ngành Trung ương đầu tư xây dựng một số công trình quan trọng thuộc dự án Hệ thống thủy lợi Bắc - Nam Bến Tre; công trình Cống đập Ba Lai; hồ chứa nước Kênh Lấp, huyện Ba Tri; nhiều tuyến đê sông, đê bao cục bộ, đê bao các cồn,… Các công trình được đầu tư đã phát huy hiệu quả ngăn mặn, trữ ngọt, triều cường trên địa bàn tỉnh.
Công tác phòng, chống và dự báo hạn mặn
Tuy nhiên, hiện trạng hệ thống công trình thủy lợi vẫn chưa được khép kín do hệ thống thủy lợi Bắc và Nam Bến Tre đầu tư còn dở dang và Dự án quản lý nước (JICA3) vừa triển khai giai đoạn thiết kế và đấu thầu xây lắp,… do đó tỉnh chưa thể chủ động kiểm soát được nguồn nước trong tình huống xâm nhập mặn, triều cường diễn biến gay gắt, điển hình các thiệt hại do triều cường như: năm 2017, sạt lở đê bao cồn Phú Đa - Phú Bình, xã Vĩnh Bình, huyện Chợ Lách và sạt lở khu vực cồn Thành Long, ấp Thành Long, xã Thành Thới A, huyện Mỏ Cày Nam; năm 2020, sạt lở đê bao ven sông Cổ Chiên, xã Vĩnh Bình, huyện Chợ Lách và sạt lở đê bao khu vực ấp 4, xã Tam Hiệp, huyện Bình Đại đã gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản (nhà ở, hoa màu,...) của người dân.
Trước các tác động phức tạp của sự biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt cộng hưởng với thủy triều dâng cao trong điều kiện hiện trạng hệ thống công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh vẫn chưa được khép kín có khả năng xảy ra sự cố vỡ đê, đập hồ, thủy lợi gây ảnh hưởng thiệt hại nghiêm trọng về người, tài sản, phá hủy nhiều công trình hạ tầng kỹ thuật, thiệt hại nặng nề về kinh tế - xã hội của địa phương nói riêng và của tỉnh nói chung.
Đài Khí tượng thủy văn tỉnh nhận định, tổng lượng dòng chảy trong những tháng mùa khô năm 2021-2022 từ thượng nguồn sông Mekong về hạ lưu và đồng bằng sông Cửu Long có khả năng thiếu hụt từ 15 - 25% so với trung bình nhiều năm. Dự báo mùa khô năm 2021-2022, mặn bắt đầu xâm nhập vào các cửa sông chính trong tỉnh từ nửa cuối tháng 12-2021, đến giữa tháng 2-2022. Mặn ở tỉnh sẽ xâm nhập sâu tương đương mùa khô năm 2015-2016.
Trước những dự báo đó, tỉnh đã xây dựng 2 kịch bản xâm nhập mặn
Kịch bản 1, mức độ xâm nhập mặn ít sâu hơn so với mùa khô năm 2015-2016. Tình hình nguồn nước, xâm nhập mặn diễn biến theo dự báo của các cơ quan chuyên môn. Độ mặn 4%o trên các sông chính xâm nhập ít sâu hơn so với mùa khô năm 2015-2016. Trên sông Cổ Chiên giảm 5km, sông Hàm Luông giảm 16km, sông Cửa Đại giảm 2km. Dự báo mặn bắt đầu xâm nhập vào các cửa sông chính trong tỉnh từ nửa cuối tháng 12-2021, đến giữa tháng 2-2022, mặn có khả năng xâm nhập cách các cửa sông khoảng 50km. Độ mặn cao nhất tại các trạm có thể xuất hiện trong tháng 3 đến nửa đầu tháng 4-2022 (độ mặn xâm nhập sâu, ở mức cao và duy trì trong khoảng thời gian gần 3 tháng). Độ mặn 4%o có thể xâm nhập sâu nhất trên sông Hàm Luông, cách cửa sông khoảng 56 - 58km đến xã An Hiệp, huyện Châu Thành; xã Thanh Tân, huyện Mỏ Cày Bắc. Trên sông Cổ Chiên, mặn xâm nhập cách cửa sông khoảng 52 - 54km đến xã Nhuận Phú Tân, huyện Mỏ Cày Bắc. Trên sông Cửa Đại, mặn xâm nhập cách cửa sông khoảng 50 - 52km đến xã Tân Thạch, huyện Châu Thành. Độ mặn 1%o có thể xâm nhập sâu nhất cách các cửa sông khoảng 60 - 70km. Khu vực có khả năng bị ảnh hưởng, gồm: huyện Ba Tri, Bình Đại, Thạnh Phú, Mỏ Cày Nam, Giồng Trôm và một số xã thuộc huyện Mỏ Cày Bắc, Châu Thành và TP. Bến Tre. Dự báo mức độ rủi ro thiên tai cấp độ 2.
Kịch bản 2, mức độ xâm nhập mặn gay gắt như mùa khô năm 2015-2016. Trường hợp tình hình nguồn nước, xâm nhập mặn diễn biến cực đoan do việc sử dụng, khai thác tài nguyên nước trên các dòng nhánh và trữ nước tại các đập vùng thượng nguồn gia tăng, mặn ở tỉnh sẽ xâm nhập sâu tương đương mùa khô năm 2015-2016. Độ mặn 4%o có khả năng xâm nhập sâu, ở mức cao và gây ảnh hưởng đến hầu hết các xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh (năm 2016 có 162/164 xã, phường, thị trấn bị ảnh hưởng). Độ mặn 1%o bao phủ trên phạm vi toàn tỉnh. Dự báo thời gian xuất hiện xâm nhập mặn gay gắt theo kịch bản nêu trên vào khoảng đầu tháng 3-2022. Dự báo mức độ rủi ro thiên tai cấp độ 3.
P.TTBCXB