Với tình trạng biến đổi khí hậu (BĐKH), hiện tượng mặn xâm nhập sâu vào đất liền, đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến việc trồng trọt, chăn nuôi của người nông dân, nhất là ở 3 huyện biển trên địa bàn tỉnh. Trước tình hình này, vấn đề đặt ra đó là đòi hỏi người nông dân cần phải đa dạng hóa các hình thức canh tác sao cho phù hợp với điều kiện thực tế địa phương, mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Theo đánh giá của một số tổ chức quốc tế nghiên cứu về lĩnh vực BĐKH, với sự gia tăng của các tác động BĐKH, như tình trạng xâm nhập mặn tại nhiều nơi thuộc tỉnh Bến Tre, đặc biệt ở huyện Ba Tri, Bình Đại và Thạnh Phú, nông dân địa phương cần điều chỉnh các kỹ thuật trước đây và đa dạng hoá sinh kế với các mô hình canh tác mới và giống cây trồng, vật nuôi và thuỷ sản mới.
Bến Tre là một trong những tỉnh chịu ảnh hưởng nặng nề của BĐKH. Ảnh: T.Vũ
Số liệu thống kê những năm gần đây cho thấy, tại một số nơi trên địa bàn tỉnh, nhất là các huyện biển, tình trạng xâm nhập mặn tăng lên khoảng từ 5 đến 20%o. Vấn đề này ít nhiều tác động nghiêm trọng đối với sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản nước ngọt và chăn nuôi, điều này cũng đồng nghĩa với việc tác động tiêu cực lên sinh kế và thu nhập của người dân địa phương. Tình trạng xâm nhập mặn sâu vào đất liền lên đến 50km tại một số nơi trong tỉnh đã khiến người nông dân phải ứng dụng với các phương pháp sản xuất mới để ứng phó với những thay đổi trong môi trường. Tuy nhiên, tình trạng nước mận xâm nhập sâu vào đất liền ở từng lúc từng nơi có diễn biến rất phức tạp nên ngành chức năng cũng như người nông dân không thể dự đoán trước được và cũng không thể lên kế hoạch trồng lúa, nuôi trồng thuỷ sản.
Để giải quyết vấn đề này, Cơ quan Phát triển quốc tế Đan Mạch (DANIDA) và Đại học Cần Thơ đang triển khai chương trình phối hợp nghiên cứu, xây dựng những mô hình canh tác phù hợp hơn để hỗ trợ người nông dân thích ứng tối đa tiềm năng kinh tế của vùng và khả năng bền vững khi đối mặt với những thay đổi về điều kiện khí hậu, môi trường. Các mô hình được xây dựng dựa trên điều kiện canh tác tốt nhất với mức chịu mặn cho phép từ 0 đến 20%o. Mô hình thí điểm và đào tạo nhân rộng đi cùng với sự phát triển của các kỹ thuật canh tác thích ứng mới.
Tinh lọc và chọn ra nhiều giống lúa chịu mặn và có năng suất cao góp phần ổn định sản xuất kinh tế cho người nông dân trong điều kiện BĐKH.Ảnh: Q.H
Mô hình thí điểm này dự kiến được triển khai ở 40 hộ nông dân tại huyện Ba Tri, Bình Đại và Thạnh Phú. Tham gia mô hình, người nông dân sẽ được trang bị các kỹ thuật và công nghệ canh tác phù hợp bền vững trong thời gian dài; đa dạng hoá sinh kế nông nghiệp và thay đổi không chỉ còn sản xuất mỗi lúa gạo. Hỗ trợ nâng cao khả năng thích ứng của nông dân và cung cấp một phương tiện lâu dài bền vững về kinh tế, sinh kế và an ninh lương thực. Hỗ trợ giảm nghèo bằng cách giảm thiểu rủi ro canh tác và tổn thất trong thu hoạch.
Theo đó, để trang bị kiến thức về chăn nuôi, trồng trọt trong điều kiện BĐKH, người nông dân được tham gia khóa đào tạo do trường Đại học Cần Thơ giảng dạy, hướng dẫn học viên đa dạng sinh kế của mình; điều này bao gồm cả việc chuyển đổi không còn phụ thuộc vào việc sản xuất lúa gạo truyền thống, một công việc đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi tình trạng xâm nhập mặn, mà thay vào đó là chuyển sang nuôi tôm, cá và trồng các loại lúa chịu mặn. Ngoài ra, nếu vùng đất không còn thích hợp cho việc trồng trọt, người nông dân cũng được hướng dẫn chuyển đổi sang nuôi tôm hoặc cá và được hỗ trợ tôm giống, cá giống và thức ăn chăn nuôi trong thời gian đầu. Đại học Cần Thơ cũng có những hoạt động hỗ trợ phù hợp và giúp đỡ về mặt kỹ thuật bằng cách đo mức độ nhiễm mặn.
Trước tiên, mô hình sẽ được nhân rộng lên 1.000ha tại huyện Bình Đại để có thể kết hợp các phương pháp canh tác thích ứng mới với việc trồng dừa. Mô hình được phát triển dựa trên các điều kiện xâm nhập mặn nên có tính phù hợp cao không chỉ ở các huyện thí điểm, mà nó còn được triển khai trên nhiều tỉnh ven biển khác ở Việt Nam.
Quốc Hùng